Voor honden geldt een soortgelijk vaccinatieprogramma dat grotendeels is gericht op de meest ernstige aandoeningen: parvo, distemper en hepatitis. Hoewel entingen zowel bij mensen als bij dieren niet verplicht zijn, worden ze wel sterk aangeraden en wordt het grootste gedeelte van de bevolking gevaccineerd volgens het reguliere schema.
Bij honden is daar een kleine verschuiving gaande nu we met behulp van titerbepalingen soms opmerken dat een vaccinatie langer werkzaam is dan de 1-3 jaar die ervoor aangegeven staat. Hiermee rijst ook de vraag of het anders kan. Tal van alternatieven duiken op: niet inenten, of juist wel zorgeloos enten en vervolgens de enting ontstoren. Wat is dat eigenlijk, en is het effectief?

Werking en bijwerking

Het lastige dilemma bij een vaccinatie gaat vrijwel altijd over de mogelijke bijwerkingen. Een vaccinatie is een voorbeeld van actieve immunisatie: we dienen iets toe aan het lichaam waardoor we het immuunsysteem activeren en voorbereiden op de betreffende ziekteverwekker. Door de ziekteverwekker in een zeer verzwakte mate aan het lichaam aan te bieden zal het immuunsysteem reageren om de boosdoener te vernietigen. Hierbij worden antistoffen aangemaakt die nog lange tijd in het lichaam aanwezig blijven. De aanwezigheid van deze antistoffen maakt dat het lichaam beschermd is zodra het dier vanaf dat moment met de ziekteverwekker in aanraking komt.
Het nadeel van vaccinaties is dat er bij de werking ook altijd een risico op een bijwerking hoort. We kunnen het middel en het immuunsysteem nooit gegarandeerd laten functioneren zoals we hopen. Zo kan het voorkomen dat het immuunsysteem heftiger reageert op de verzwakte ziekteverwekker dan verwacht, of er kunnen processen in het lichaam verstoord raken.
Ook bevat een vaccinatie hulpmiddelen die bijwerkingen kunnen uitlokken. De hulpmiddelen zijn vaak noodzakelijk, soms als conserveringsmiddel of –in het geval van een dode entstof- om het immuunsysteem te activeren; bij zo’n dode entstof doet het lichaam dat zelf namelijk niet. Dit extra hulpmiddel kan een verklaring zijn waarom vaccinaties van een dode entstof een relatief grotere kans op bijwerkingen geven dan een vaccin van een levende entstof.

Dode entstof >> hulpstof = hulpmiddel om het immuunsysteem te activeren
Levende entstof >> hulpstof = conserveringsmiddel

Om het risico op bijwerkingen te verkleinen wordt een vaccin getest voordat het verkrijgbaar wordt bij dierenartspraktijken. Hierbij wordt gekeken naar de werking, maar ook mogelijke bijwerkingen en hoe groot de kans hierop is. Hierbij moet de conclusie zijn dat de kans en de ernst van de bijwerking kleiner is dan het gevaar van de ziekte indien de hond niet gevaccineerd wordt. Daarnaast moet uiteraard ook de werking bewezen worden. Als dit zo is krijgt de fabrikant een vergunning van de Europese Commissie om het product aan te bieden.
Daarnaast is er de EMA, European Medicine Agency, die de veiligheid van medicijnen onderzoekt en bewaakt. Als er na het verschijnen van een medicijn meer of ernstigere bijwerkingen worden gemeld dan tot dusver in de bijsluiter van het product zijn opgenomen, kan de EMA besluiten een onderzoek naar het product te starten. Dat kan er dan toe leiden dat de bijsluiter wordt aangepast met een extra waarschuwing, of het product kan van de markt worden gehaald als het te gevaarlijk blijkt. Dierenartsen kunnen bijwerkingen die ze zien bij hun patiënten melden, in Nederland kan dat bij het CBG (College Beoordeling Geneesmiddelen) of bij de fabrikant van het vaccin, maar een huisdiereigenaar kan deze melding ook zelf doen.

Lees ook: Vaccin tegen leptospirose: is het middel dodelijker dan de kwaal?

Vaccinaties en alternatieve geneeskunde

Naast de bovengenoemde werkwijze van de reguliere geneeskunde is er nog een partij die we tegen komen in het debat over vaccinaties: de alternatieve geneeskunde. Vooral klassieke homeopathie is een vaak gehoord alternatief voor de nadelige effecten van vaccinatie. Zo wordt aangeboden om entingen te ontstoren om bijwerkingen te voorkomen of -wanneer ze al zijn ontstaan- te genezen. Ook is het een optie de hond een homeopathisch vaccin toe te dienen, een profylaxe. Deze zou vele voordelen hebben ten opzichte van de vaccinaties uit de reguliere geneeskunde. Bijwerkingen zijn uitgesloten volgens homeopaten en de werking is minstens zo goed, stelt men.
Deze informatie doet afvragen waarom niet iedereen massaal is overgestapt op deze homeopathische alternatieven. Om daar antwoord op te krijgen moeten we eerst meer weten over de homeopathie in het algemeen.

Homeopathie, waar het ontstoren van entingen en de profylaxe vandaan komen, valt onder de alternatieve geneeskunde en pseudowetenschappen. Het basisprincipe van de homeopathie is onder andere dat de mens of het dier in z’n geheel behandeld moet worden in plaats van alleen de klacht. Hiervoor kijkt de homeopaat naar de algehele gezondheid van de patiënt, maar ook naar het karakter, de ziektegeschiedenis en allerlei ogenschijnlijk niet gerelateerde details. Op basis van de informatie wordt een homeopathisch medicijn toegediend dat is toegespitst op de patiënt in plaats van de aandoening. Om die reden is het homeopathisch medicijn voor iedereen uniek, ook als het een vergelijkbaar ziektebeeld betreft. Een ander belangrijk principe uit de homeopathie is dat het medicijn de aandoening bestrijdt met de veroorzakende stof, maar dan in een extreem verdunde vorm. De theorie hierachter is dat door het middel te verdunnen de werking krachtiger wordt.

De verdunningen zijn zo extreem dat de meeste homeopathische middelen minder dan een molecuul werkzame stof bevatten

Deze verdunningen zijn soms zo extreem dat het oplosmiddel van de meeste homeopathische middelen minder dan één molecuul van de stof bevatten. Tegelijkertijd is de verdunning van een middel dat in pure vorm bepaalde klachten veroorzaakt volgens de homeopathie bij uitstek geschikt om juist die klachten te bestrijden. Toch moet benadrukt worden dat deze stellingen tot dusver nog niet wetenschappelijk onderbouwd zijn. Hoewel de homeopathie al sinds 1796 bestaat en er in al die jaren veel wetenschappelijk onderzoek aan is besteed, is de werking van homeopathische middelen nog nooit bevestigd in een wetenschappelijk dubbelblind onderzoek. Dit gebrek aan bewijs is wat voor veel ophef zorgt en waardoor homeopathie haar plaats onder de naam pseudowetenschap heeft gekregen.

Al eeuwen lang leert men over de werking van het lichaam van zowel de mens als de hond. Door de functies van de organen en de samenwerking tussen de lichaamsdelen te kennen leren we de werking van het lichaam steeds beter kennen. De huidige kennis leert ons ook dat er geen logische verklaring is voor het principe waarop homeopathische middelen zijn gebaseerd. De werking van een vaccinatie, namelijk het toedienen van een verzwakte ziekteverwekker om het lichaam te beschermen tegen de ziekteverwekker, is een wetenschappelijk onderbouwde methode en bewezen effectief. Dit is echter niet hetzelfde als het homeopathie-principe.

Ontstoren

In het geval van het ontstoren probeert de homeopaat de bijwerkingen die na een enting zijn ontstaan weg te nemen. Hoewel het vaak lastig te bepalen is welke symptomen een gevolg zijn van entingen, worden veel ziekteverschijnselen onder de noemer post-vaccinaal syndroom geschaard. Deze niet-officiële term wordt binnen de homeopathie veelvuldig gebruikt en men zegt dat het tal van symptomen kan omvatten. Omdat de symptomen van PVS chronisch zouden zijn is een homeopaat bereid om zelfs vele jaren na het toedienen van de inenting de patiënt te behandelen tegen PVS. Wat er precies gebeurt bij het ontstoren van een enting blijft een onduidelijk iets.

Een wet die eind 2012 is aangenomen verbiedt het om te vermelden waartegen handelingen werkzaam zijn, tenzij het effect wetenschappelijk is bewezen. Het gevolg van deze wet is dat homeopaten niet meer bij hun producten mogen aanprijzen waartegen deze bedoeld zijn en dit heeft er ook voor gezorgd dat er nog meer onduidelijkheid is ontstaan over de manier van werken binnen de homeopathie. Wat wel bekend is, is dat het ontstoren van een vaccinatie vaak gebeurd met een kuur van enkele weken waarbij de homeopathische middelen via korrels moeten worden toegediend. Deze korrels zouden de afvalstoffen in het lichaam opruimen en daarmee de PVS genezen. Een vergelijkbare methode in de humane homeopathie is de omstreden CEASE-behandeling. Deze is gericht op autisme die volgens de behandelaars zou zijn ontstaan als gevolg van vaccinatie. Autisme kan volgens CEASE-behandelaars verholpen worden door de vaccinatie te ontstoren met korrels die in een kuur van enkele weken moet worden toegediend. De korrels bevatten een extreem verdunde vorm van de vaccinatie die volgens de behandelaar de boosdoener zou zijn.

“Maar het werkt wel!”

De discussie omtrent homeopathie lijkt wel oneindig, wat deels komt doordat de methode vanuit verschillende inzichten wordt bekeken. Enerzijds zijn er de mensen die geloven in de theorieën achter de homeopathie, ondanks het gebrek aan wetenschappelijke onderbouwing. Anderzijds zijn er sceptici die juist vanwege het ontbreken van dit bewijs ondanks de vele onderzoeken in de loop der tijd de methode sterk in twijfel trekken en als kwakzalverij beschouwen.
En dan is er de consument, die soms de gok waagt in het kader van “baat het niet, dan schaadt het niet!” Het is niet ondenkbaar dat je iemand kent die goede ervaringen heeft met het ontstoren van een enting, of er zelf de effecten van hebt gezien. Maar hoe kan dat dan, dat het individu het effect wel opmerkt maar dat dit in een goed onderbouwd wetenschappelijk onderzoek niet kan worden aangetoond? De conclusie van veel van deze onderzoeken was dat de werking van het homeopathische middel niet beter is dan dat van een placebo. Binnen Europa wordt de werking van een geneesmiddel getest middels een dubbelblind onderzoek om zeker te weten dat de werking die zichtbaar is niet veroorzaakt wordt voor een psychologisch effect zoals bijvoorbeeld een placebo effect.

Uit al deze onderzoeken is gebleken dat een homeopathisch middel geen werkzaamheid kon aantonen ten opzichte van een placebo. Dat is voor de consument goed en slecht nieuws: slecht nieuws omdat de fysiologische werkzaamheid afwezig is. Maar ook goed nieuws, want het placebo effect is er wel echt. De reden dat veel mensen baat hebben bij een homeopathisch middel kan verklaard worden via het placebo-effect: men heeft een goed gevoel over de behandeling en voelt zich wellicht gerustgesteld na een lange periode van onzekerheid. Deze psychologische verandering heeft direct effect op het lichaam en kan hier ook een positieve uitwerking hebben zodat de lichamelijke conditie van de patiënt daadwerkelijk verbetert.

Ook bij honden is een placebo-effect mogelijk, al verloopt dit grotendeels via de eigenaar. Doordat honden de gemoedstoestand van hun baas goed aanvoelen en hier sterk op reageren, kan een placebo-effect van de eigenaar direct resultaat leveren bij de hond. Ook kan de werking verklaard worden doordat eigenaar en hond bewust de tijd en aandacht nemen voor de klachten van de hond en wellicht zichzelf meer in acht nemen door aangepaste beweging, voeding en verminderde stressfactoren. Een derde verklaring voor de werking van een homeopathisch middel bij een individu zit hem in de oplosmiddelen. Deze stoffen hebben zelf, ook zonder toevoeging van de homeopathische verdunning, enig effect op het lichaam van zowel mens en hond wat positief kan uitpakken voor de patiënt. Dat de werkzaamheid afwezig is wordt overigens ook regelmatig benadrukt door sceptici.

Zo was er in 2010 voor het eerst de zogenaamde “1023 challenge” waarbij mensen uit verschillende landen en werelddelen een extreme overdosis van homeopathische middelen tot zich namen, bijvoorbeeld homeopathische slaapmiddelen of de homeopathische verdunning van het giftige belladonna. Dit om aan te tonen dat het effect uitblijft. Een van de deelnemers was James Randi, een goochelaar en tegenwoordig vooral bekend als scepticus over pseudowetenschappen. In 2011 kondigde hij zijn eigen challenge aan, waarbij hij homeopaten van over heel de wereld uitdaagde om de werking van hun producten te bewijzen. De uitdaging is simpel: wie middels een dubbelblind onderzoek kan bewijzen dat een homeopathisch middel een betere werkzaamheid heeft dan het oplosmiddel zelf (water), wint 1 miljoen dollar van de James Randi Foundation. Tegenwoordig, ruim 6 jaar na het aankondigen van de challenge is het miljoen nog niet geclaimd door een homeopaat die de uitdaging wist te overwinnen. Wie de werking kan bewijzen wint een miljoen. Tot op dit moment is het miljoen nog niet geclaimd.

Wel of niet ontstoren?

Betekent bovenstaande dat het ontstoren van entingen een slecht idee is? Niet per se. Veel homeopaten geven aan dat hun behandeling naast de behandeling van een regulier arts gevolgd kan worden. Hierbij zou de homeopathische behandeling ter ondersteuning zijn van de reguliere geneeskunde. Als dit de hondeneigenaar een beter gevoel geeft is het geen slecht idee om een homeopaat te raadplegen. Wel is er een kritische noot als men homeopathie wil inzetten als vervanging van de reguliere geneeskunde. Het vertrouwen op pseudowetenschappen en daardoor de hond weghouden van de noodzakelijke medische behandelingen kan zijn toestand verslechteren en soms ernstige gevolgen hebben. Ook is het belangrijk na te gaan wat de motivatie is om een enting te willen ontstoren. Zou de enting ook toegediend worden als het ontstoren geen mogelijkheid was, of werd de enting dan overgeslagen vanwege een te hoog risico op bijwerkingen? Er lijkt tegenwoordig geen sprake meer te zijn van een regulier vaccinatieschema voor honden; welke entingen het beste zijn verschilt per individu en kan alleen de eigenaar beslissen. Er zal per vaccinatie en ziekte bekeken moeten worden wat de risico’s op besmetting zijn, hoe ernstig de aandoening is en hoe groot het risico op vaccinatieschade is. Of ontstoren, dat immers gebaseerd is op pseudowetenschap, doorslaggevend moet zijn in de keuze voor of tegen vaccinatie is een belangrijke vraag die elke eigenaar goed zou moeten overwegen.

bron

Meldingen van bijwerkingen bij de EMA