Kurkuma, effectiever nog als CBD-olie
Kurkuma, ook bekend als koenjit, is een veelgebruikte specerij in de oosterse keuken en is afkomstig van de Curcuma longa. Dat is een plant uit Zuid-Oost Azië die vooral in India commercieel wordt verbouwd. Andere namen voor kurkuma zijn Indiase geelwortel of koenir, in het Engels heet het Tumeric.
De plant is familie van de gember, en het wekt dus geen verbazing dat juist de gedroogde, soms gestoomde en vermalen geschilde wortel in gerechten gebruikt wordt, of om het wat wetenschappelijker te zeggen, de rhizome. Wat na bewerking overblijft is een diepgeelachtig poeder, met een mild-pittige smaak en tevens de voornaamste kleurstof in kerrie. Kurkuma smaakt een beetje als peper en mosterd, maar dan veel zachter. Kurkuma heeft qua smaak ook wat weg van gember. En we zouden geen artikel aan kurkuma wijden (dit is tenslotte geen kooktijdschrift) als het niet een goed product zou zijn voor honden.
Aan kurkuma worden vooral in de Aziatische geneeskunde diverse werkingen toegeschreven. De meest basale is die van antioxidant. Een veelvuldig gebruikte term bij allerlei soorten planten, maar ook bij vitamines. Het voedingscentrum zegt hierover: “Antioxidanten is een verzamelnaam voor stoffen zoals de vitamines E en C, sporenelementen zoals seleen en bioactieve stoffen, die aanwezig zijn in groente en fruit. Antioxidanten vangen vrije radicalen weg. Dit zijn agressieve stoffen die in ongunstige gevallen schade kunnen geven aan cellen en weefsels. Zo kunnen antioxidanten helpen tegen deze beschadiging en daarmee mogelijk op de lange termijn ziekten als kanker en hart- en vaatziekten voorkomen. Bij mensen is het effect van extra antioxidanten nooit aangetoond, omdat je er bij normaal, gezond eten al voldoende van binnenkrijgt.” En daar stuiten we meteen op het probleem, want niet alleen mensen, maar ook honden, eten lang niet altijd gezond.
[abonnees lezen hieronder verder]
Dit artikel is een premium-artikel,beschikbaar voor abonnee's van ons blad en website-abonnee's. Het hele artikel is alleen beschikbaar voor abonnees.
Wilt u toegang, kijk dan hier voor de mogelijkheden
Dat honden baat hebben bij antioxidanten, die de tijdens de spijsvertering vrijgekomen vrije radicalen afvangen, is wetenschappelijk aangetoond. Zo bleek uit onderzoek in 2002 dat oudere Beagles die antioxidanten aan hun voeding kregen toegediend beter in staat waren om complexe oefeningen aan te leren dan honden die geen aanvulling in het voer kregen. Een ander onderzoek onder honden die een met antioxidanten verrijkt dieet kregen wees uit dat oudere honden minder snel last kregen van leeftijdsgebonden gedragsveranderingen geassocieerd met cognitieve achteruitgang, zoals overmatig likken en volgens een bepaald patroon rondjes lopen (denk aan dierentuindieren die steeds hetzelfde rondje doen). Honden die het met antioxidanten verrijkte dieet kregen, bleken ook beter in staat om soortgenoten te (blijven) herkennen en bleken qua beweging veel flexibeler te blijven.
Doordat niet alleen mensen, maar ook honden steeds meer geraffineerd voedsel krijgen, ontbreken een aantal belangrijke bestanddelen in het voedingspakket. En daarop kan kurkuma een aanvulling geven van natuurlijke antioxidanten, bioflavenoiden. De fytochemische componenten van kurkuma omvatten talrijke curcuminoïden, zoals curcumine, demethoxycurcumine en bisdemethoxycurcumine. Die komen ook in de gewone kurkuma voor die je bij de supermarkt haalt, maar de hoeveelheid curcumine in dergelijke producten is niet heel hoog, gemiddeld 2%. In kerriepoeder blijft daar dan nog maar 0,3% van over. Verder bevat kurkuma essentiële oliën, waaronder turmerone, germacrone, atlantone en zingiberene. Wie zelf zijn poeder bereidt uit de wortels, kan percentages halen tot 6,7%.
Maar er is nog een ander voordeel aan gemalen kurkuma-wortels. Planten maken onder natuurlijke omstandigheden zelf hun afweer aan tegen vijanden, waarbij die vijanden vooral gezocht moeten worden in slechte bacteriën en schimmels. Andere, goede, bacteriën die op de plant leven bestrijden de vijandelijke bacterieën en schimmels. In de kurkumaplant zitten daarom allerlei bacteriën die eiwitten kunnen splitsen en zo gevaarlijke bacteriën kunnen bestrijden. Planten zoals kurkuma bouwen dus hun eigen immuniteit op en planten die vaak zijn aangevallen, bevatten vaak nog meer actieve antistoffen. Een soort van natuurlijk groeiend vaccin. En door het eten van een plant met dergelijke stoffen krijgt de hond (of mens) die actieve stoffen binnen. Die andere plant die op dit moment zo in de belangstelling staat, cannabis, met de CBD-olie, doet feitelijk niet anders. Niet toevallig is de werkzame stof (de cannabidiolen) precies de natuurlijke afweer van cannabis (hennep) tegen vijandelijke bacterieën en schimmels.
Curcumine, wat in Kurkuma in zo’n hoog percentage voorkomt, heeft met name een positief effect bij ontstekingsreacties (en is daardoor heel anders qua werking dan cannabidiolen). Niet verwonderlijk is dan ook dat zalfjes met curcumine in de Oosterse geneeskunde worden toegepast bij wondjes en zelfs bij huidkanker. Voor die laatste variant is bij mensen onderzoek verricht, bij honden nog niet. Dat onderzoek, hoewel nog met voorlopige resultaten, toonde inderdaad voordelen aan van het uitwendig gebruik van curcumine als ondersteuning bij de behandeling van huidkanker.
Naar genezing van wonden door uitwendige toediening is wel dieronderzoek gedaan. Daarbij bleek curcumine inderdaad genezing te versnellen en ontstekingsreacties rondom wondjes te verminderen. Schaafwonden en snijwonden bij de hond kunnen behandeld worden door kurkuma direct op de wond aan te brengen. De ontstekingsremmende eigenschappen kunnen helpen bij het optreden van zwelling en pijn, terwijl het ook als ontsmettingsmiddel dient. Door de al eerder genoemde werking tegen “vijandige aanvallen” werkt kurkuma ook bij schimmelinfecties (uitwendig). Voorkom wel dat de hond aan kurkuma gaat likken. Het beste kan de poeder in een vette substantie opgelost worden. Gefractioneerde kokosolie werkt het beste. Dat is dus andere kokosolie (anders bewerkt) dan de kokosolie die in de keuken wordt gebruikt. Bijwerkingen bij uitwendig gebruik zijn bij honden niet gevonden, bij mensen kan af en toe een wat branderig gevoel optreden, en heel incidenteel een allergische reactie. Wees dus altijd terughoudend met de te gebruiken hoeveelheid.
Hoe zit het met intern gebruik? Want de ontstekingsremmende werking die kurkuma zou hebben werkt natuurlijk verder dan alleen bij schaafwondjes. Bij honden wordt het onder andere gebruikt bij prikkelbare darmen, maar ook bij ontstekingen aan de gewrichten. Dan moet kurkuma echt ingenomen worden. Maar verdraagt een hond dat?
Allereerst zijn honden van nature geen omnivoren, zoals mensen. Mensen kunnen planten gemakkelijk zelf voorverteren, en daarmee de curcumine voldoende neutraliseren zodat we geen negatieve bijeffecten ondervinden bij gedoseerd gebruik. Wie een kilo koenjit naar binnen werkt, zal daar beslist problemen mee krijgen, maar ook door inname van grote hoeveelheden nootmuskaat en dergelijke kunnen we ernstig ziek worden, of zelfs overlijden. Maar honden missen dat voorverterend vermogen grotendeels. Honden missen de mogelijkheid om celwanden te verteren of open te breken. Wij kunnen dat met behulp van onze eigen bacteriepopulatie in ons lichaam een stuk beter. Onze kiezen malen de plantendelen voor, de bacteriën doen de rest. Maar de hond mist deze “plantenvermalende” kiezen evenals de bacteriën die planten voorverteren.
Door kurkuma op een bepaalde manier te bewerken, kan de hond de curcumine beter opnemen. De kurkuma-plant is bij de meeste tuincentra gewoon als sierplant te koop, en ziet er nog heel fraai uit ook. Een geschikte methode is om de kurkuma-wortels eerst in te vriezen (door invriezen gaan de celwanden kapot), en vervolgens na het ontdooien goed te drogen (door het invriezen droogt de wortel ook nog eens beter). Maal vervolgens de wortel fijn tot poeder en voeg deze toe aan geitenmelk-kefir. Wie zelf kefir maakt van geitenmelk* kan de kurkuma-poeder toevoegen en de natuurlijke probiotica (goede bacteriën) in de kefir (al dan niet nog aangevuld met andere probiotica, liefst maagzuurresistente**) kunnen dan de kurkuma alvast voorverteren voor de hond, waardoor de werkzame stoffen beter worden opgenomen. Bovendien blijken veel honden de zurige kefir met kurkuma ook nog eens heel lekker te vinden. Natuurlijk kun je de gevriesdroogde en gemalen kurkuma ook als poeder over het eten strooien en ook kan er een pasta van worden gemaakt, in Amerika staat dit bekend als “golden paste”. Kurkuma is via internet uiteraard ook in allerlei standaard veterinaire producten te koop, in diverse toedieningsvormen, doseringen en combinaties.
De hoeveelheid kurkuma-poeder die je toevoegt hangt af van de sterkte. Wie gewoon een potje uit de supermarkt gebruikt heeft minder krachtige kurkuma dan wie zelf kweekt of hooggedoseerde koopt bij gespecialiseerde winkels. Een soort richtlijn geeft de bekende natuurlijke dierenarts Karin Becker: aan een kleine tot middelgrote hond kan twee keer per dag 250 milligram worden gegeven en aan grote tot zeer grote rassen twee tot drie maal daags 500 milligram. Kurkuma verdwijnt snel weer uit het lichaam, dus een dagelijkse dosering toedienen is wel wenselijk.
Naast de algemene antioxidant-werking wordt kurkuma ook gebruikt als ondersteuning bij vijf aandoeningen. Ontsteking van gewrichten en artritis, het voorkomen van bloedklontering en dus hartproblemen (alhoewel dat bij honden zeldzaam is), geïrriteerde darmen (kurkuma zou de galproductie in de lever stimuleren, dat op zijn beurt de vertering van vet tot bruikbare vetzuren verbetert. Actieve (sport)honden zouden zo meer energie uit hun eten kunnen halen ook), kanker en tot slot geheugenproblemen. Maar voorzichtigheid is geboden: kurkuma is een ondersteunend middel en bij een aantal van deze aandoeningen is het definitieve bewijs van werkzaamheid nog niet geleverd, zeker niet bij honden. Als aanvullende therapie met positief resultaat bij artritis/gewrichtsontstekingen is wetenschappelijk bewijs wel geleverd. Ook bij geïrriteerde darmen is er –zij het nog in een klein onderzoek- bewezen dat er een duidelijk gunstige werking is. Onderzoek met curcumine bij kanker bij honden bevindt zich nog in een heel vroeg stadium en definitieve conclusies kunnen nog niet worden getrokken. Wellicht ten overvloede, maar raadpleeg ALTIJD eerst een dierenarts.
Heeft kurkuma dan geen nadelen en bijwerkingen? Er wordt gezegd dat bij mensen kurkuma de werking van bepaalde geneesmiddelen negatief beïnvloedt (de werkzaamheid vermindert). Dat kan bij honden die onder behandeling staan van een dierenarts mogelijk ook gebeuren, dus bespreek eventueel gebruik van kurkuma altijd met je dierenarts. Bij honden met gal- en nierstenen zouden mogelijk complicaties kunnen optreden (kurkuma zou de vorming van galstenen voorkomen, door de gal beter te laten samentrekken. Heeft een hond al galstenen, dan zou de pijn dus door contracties juist erger kunnen worden). Bij mensen is het geen probleem om het bij zwangerschap en lactatie te gebruiken, bij honden is dit niet ondergezocht. Dus ook hier geldt dat voorzichtigheid is geboden, en opnieuw, bespreek het met de dierenarts.
*Geitenmelk bevat minder lange eiwitten dan koeienmelk, en wordt daardoor door honden veel beter verdragen dan koeienmelk. Bovendien werkt geitenmelk als mild kalmeringsmiddel, honden worden er in het algemeen wat rustiger van).
** honden hebben een maagzuur dat een lagere pH-waarde heeft dan mensen, oftewel een zuurdere maag. Om probiotica levend in de darmen te krijgen –waar ze hun werk doen- zijn bij honden dus probiotica nodig die resistent zijn tegen een hoge zuurgraad. XXX is hiervan een voorbeeld.
Derk Kraai is eigenaar van de grootste versvoer-winkel van Nederland in Almere, Frost Petfoods. Al jarenlang houdt hij zich bezig met natuurlijke voeding van honden.