Bravecto, de andere kant van de discussie
De discussie rondom Bravecto, met in het kielzog Nexguard en Simparica, is weer volop opgelaaid, zeker na de uitzending van Tros Radar deze week. Gebruikers van Bravecto, althans diegenen die hun hond met een oraal middel tegen vlooien en teken beschermen, raken in paniek na het horen van veel, vaak (terecht) dramatische verhalen van honden die overlijden na het gebruik van een van de drie genoemde middelen. Tijd om eens te kijken naar werking, en waarom dergelijke middelen überhaupt op de markt zijn.
Pesticiden
Middelen als Bravecto, middelen met als werkstof de zogenaamde Isoxazolines (derivaten oftewel afgeleiden van isoxazole) zijn niet anders dan pesticiden, chemische stoffen die bedoeld zijn om plagen (plaagdieren) te bestrijden. De werkstof van genoemde merkgeneesmiddelen zijn stuk voor stuk iets verschillend samengestelde chemische structuren van een isoxazole. Afoxolaner in NEXGARD en NEXGARD ,Fluralaner: in BRAVECTO tabletten en BRAVECTO oplossing (voor uitwendig gebruik), oraal gebruik in SIMPARICA (sarolaner) en, nog niet in Nederland, Lotilaner, waarvan een registratieverzoek voor oraal gebruik loopt in Australië, merknaam CREDELIO.
De werking is er een van de zogenaamde klasse GABA (gamma-aminobuterisch zuur) receptor-antagonist. Simpel gezegd, de werkstof hecht zich aan een bepaalde receptor aan het uiteinde van zenuwcellen, waardoor signalen vanuit de “hersenen” niet mee bij spieren of organen komen. Feitelijk werkt het niet veel anders dan bijvoorbeeld een anti-depressivum: bepaalde zenuwuiteinden worden niet langer geprikkeld waardoor depressieve gevoelens “verdwijnen”. Het verschil met Isoxazoles is dat deze andere zenuwprikkels remmen, waardoor vlooien en teken doodgaan, omdat zenuwcellen niet langer hun bloedcirculatie aansturen. Vlooien en teken hebben een andere “bloedsomloop” dan zoogdieren, en simpel gezegd zou je kunnen stellen dat deze stof voorkomt dat er prikkels via de zenuwen naar de bloedcirculatie gaan waardoor dezet stopt, en de vlo of teek sterft. De werkstof isoxazole is veel specifieker voor de chloridekanalen in de zenuwuiteinden van insecten, mijten etc waardoor deze overlijden. Desondanks is het mogelijk dat de werkstof ook bij zoogdieren op de zenuwuiteinden gaat zitten. Alleen in veel mindere mate.
Bijten moet
Nadeel is wel dat niet alleen de hond, of de mens, deze werkstoffen binnen moet krijgen, maar ook de vlo of teek. Oftewel, als een zoogdier de stof inneemt (of opneemt door het op de huid aan te brengen, want dan dringt de werkstof via de huid door naar de bloedsomloop) zal de vlo of teek eerst het zoogdier moeten bijten om ook in de vlo of teek te komen en daar dus te gaan werken. Ergo, honden, katten en mensen worden wel enigermate beschermd, maar worden desondanks door vlooien en teken gebeten. En vaak is het zo dat juist bij die beet de eventuele ziektes worden overgedragen. Want dat wordt soms vergeten: we willen geen vlooien en teken hebben omdat ze ernstige ziektes kunnen overbrengen, niet omdat een vlo of teek nu zelf zo vervelend is (los van jeuk of het gevoel van “vies”zijn.).
Om er maar een paar te noemen, vlooien en teken brengen onder andere de pest over. Helaas is de pest niet iets uit de donkere middeleeuwen, vooral in Afrika en Zuidoost Azië komt de ziekte nog regelmatig voor. En ja, de pest in bepaalde varianten is en blijft een dodelijke ziekte. Net als tyfus, ook overgebracht door vlooien, of bepaalde varianten van gevlekte koorts (spotted fever). En dit zijn er inderdaad maar een paar, want er zijn veel meer ziektes die door vlooien en teken worden overgedragen. Veel ziektes zijn zowel minimaal vervelend tot dodelijk voor mens en hond, zoals tyfus, lintwormen, bloedarmoede (vlooien-anemie)m dermatitis door allergie, en niet te vergeten natuurlijk de ernstige menselijke bedreiging: de ziekte van Lyme.
Marktvraag
Met andere woorden, vlooien en teken zijn schadelijk voor mens en dier, en we willen er vanaf. Om die reden hebben farmaceutische bedrijven dan ook gekozen om pesticiden makkelijk toedienbaar te maken. Laten we allemaal eerlijk zijn, een tablet is stukken eenvoudiger dan het geklungel met een pipetje, die laatste kan bovendien omdat het langer op de huid zit ook nog eens vervelend zijn als je naast honden kleine kinderen hebt die eerst de hond aaien en daarna de vingers in de mond steken. Nog los van allerlei huismiddelen, die vaak wel redelijk tot goed werken, maar ook lastiger zijn toe te dienen en bovendien eerst wat experimenteren vragen (niet elke knoflook-etende hond blijft vlo-vrij, en teveel knoflook is ook nog eens schadelijk voor de hond, om maar iets te noemen). En wie heeft er zin om na elke wandeling de hele hond of honden af te speuren op –vaak microscopisch kleine- teken?
En zo ontstond de markt voor pillen tegen teken en vlooien. De farmaceutische industrie reageerde simpelweg op de vraag naar gemakkelijke vlooien- en tekenbestrijding. De werkstoffen waren aanwezig, en onderzoek naar de werking werd gedaan. Elke werkstof kent zijn eigen onderzoeken, maar bijvoorbeeld voor Fluralener (Bravecto) keek Merck bij 32 Beagles van 8 weken oud, of de stof veilig was. De dieren kregen een dosering Bravecto vijf maal groter dan noodzakelijk, 24 met de echte werkstof en 8 als controlegroep. Dit onderzoek werd precies zo gedaan als veiligheidsonderzoek voor veterinaire producten voorschrijft. Gedurende een aantal dagen werden de honden in de gaten gehouden (168 dagen), en daarna, strikt volgens protocol, werden ze ge-euthanaseerd en werd het effect van de werkstof op de hond nagegaan. Nogmaals, het onderzoek was volgens protocol, en geen van ons wil tenslotte dat er nog meer proefdieren moeten sterven, vandaar de “kleine” groep van 32 honden. Eindconclusie van het onderzoek was dan ook “This detailed evaluation of the safety of fluralaner, a novel systemic antiparasitic drug, following oral administration at doses much higher than the recommended treatment dose at 8-week intervals, did not reveal any adverse events.” In gewoon Nederlands, er traden geen ernstige bijwerkingen op.
Niets is zonder gevaar
Bij elk middel, humane medicatie of dierlijke medicatie, is het zo, dat als het middel vrijkomt voor algemeen gebruik er vaak extra bijwerkingen op kunnen treden. Daarom worden er zogeheten post-marketing onderzoeken gehouden. En elk medicijn is in principe “onveilig”, in die zin dat binnen de farmaceutische industrie het adagium geldt “geen bijwerking is ook geen hoofdwerking”, oftewel, er gebeurt altijd wel iets wat je liever niet wil. Wie heeft geen paracetamol in het badkamerkastje staan? Toch, in Engeland en Wales werden in twee jaar tijd meer dan 41.000 mensen “vergiftigd” door het gebruik van paracetamol, en jaarlijks overlijden tussen de 150 en 200 mensen als gevolg van paracetamol-gebruik alleen al in dat gebied. Ook antidepressive, die vaak als "warme broodjes" over de toonbank bij de apotheek gaan, zouden jaarlijks voor duizenden doden zorgen. Anderzijds, soms zijn “zware middelen” (bijvoorbeeld Omeprazol, beter bekend als Losec) die bij introductie als “uitsluitend toe te passen door internisten en gastro-enterologen’ nu gewoon bij de Kruidvat en ETOS op de hoek verkrijgbaar, ondanks alle ooit verwachtte, en vaak ook optredende, bijwerkingen.
Nieuw bijwerkingenrapport
Inmiddels zijn ook weer de bijwerkingenlijsten uit de VS gepubliceerd voor de drie inmiddels commercieel verkrijgbare pesticides. Bravecto, het meest gebruikte middel, geeft 1.235 rapportages van bijwerkingen (alleen in de VS) in de periode oktober 2016 – januari 2017. Het meeste relatief onschuldig (overgeven 608, diarree 151, gebrek aan resultaat (oftewel nog steeds vlooien)114, gebrek aan eetlust 110. Lethargie en aanvallen (seizures) komen in respectievelijk 129 en 43 honden voor. 46 Honden zijn overleden. Voor de goede orde, het is hier nu nog niet bewezen dat Fluralener de oorzaak is of was, ander medicijngebruik bij deze slachtoffers is onbekend, ook de lichamelijke conditie van de hond voorafgaand aan het nemen van de tablet weten we niet.
Nexgard (afoxolaner) geeft 703 bijwerkingenrapporten, lethargie en aanvallen respectievelijk 161 en 64, 28 honden overleden. Simparica (sarolaner)pas sinds februari 2016 op de markt, meldt 37 bijwerkingenrapporten, lethargie 10, en 3 overleden honden. Wat bij deze cijfers mist is het totale aantal honden dat deze middelen gekregen heeft. De Amerikaanse en Europese cijfers grofweg optellen (zie ook dit artikel) zou ca. 9.000 bijwerkingenrapporten geven (heel grof extrapolerend). Merck stelt dat er in die periode wereldwijd 34,5 miljoen honden Bravecto kregen. Daarmee –en dus alleen met gerapporteerde bijwerkingen- zou het aantal bijwerkingen minder zijn dan 1 op de 1000 honden, om precies te zijn 1 op de 3500 honden. Als deze cijfers zouden kloppen, is dat bijzonder gering en kun je inderdaad stellen dat Bravecto, met in het gevolg –nadere gegevens ontbreken- ook dat andere isozaxoles veilig zijn. Dat u aan een hartaanval overlijdt is een kans van 1 op de 28, omkomen door een valpartij is 1 op de 184 en u heeft –wereldwijd- een kans van 1 op de 300 om neergeschoten te worden. 10 keer meer kans dus dat u een kogel oploopt dan dat uw Bravecto-gebruikende hond bijwerkingen krijgt. Nogmaals, gebaseerd op de officiele cijfers.
Geen rapport
Natuurlijk, heel veel dierenartsen en hondenbazen herkennen de bijwerkingen niet. En brengen dus geen bijwerkingenrapportage uit. Dat commentaar op bovenstaande rekensom is terecht. Anderzijds, van geen van bovenvermelde bijwerkingen is 100% zeker dat het van Bravecto, Nexguard of Simpatico komt. Wellicht was de hond al ziek, had de hond iets anders, zou de hond sowieso al dood gegaan zijn.
Wat dat betreft is het zeer zinvol dat de EMA nu aan in ieder geval Merck vraagt om al die bijwerkingengevallen eens heel goed ut te zoeken, en dat gebruikers hun dierenarts altijd bij bijwerkingen (of vermeende bijwerkingen, dat zal uit onderzoek blijken) vragen om een rapport. Pas dan kan gekeken worden of Bravecto en soortgenoten nu echt de drugs des doods is, zoals je zou kunnen concluderen aan alle reacties op Social Media, of dat het wel een veilig middel is, en de paniek wordt overdreven, zoals Merck en indirect veel dierenartsen stellen. Alleen goed, onafhankelijk, onderzoek kan daarop een antwoord geven. Overigens, mocht u alsnog besmet raken met de pest, dan is de kans dat u eraan overlijdt 1 op 7.
NB: Bravecto-tabletten bevatten aspartaam. Op zich is deze stof gevaarlijk voor honden.