Een hond die angstig uit zijn ogen kijkt, vluchtig de omgeving scant en schrikachtig reageert op de begroeting van een andere hond. Dit herkennen we probleemloos als een hond met stress. Maar wat is er met de hond die op cursus niet oplet en traag reageert op commando’s van z’n baas? En de hond die zich terugtrekt en bijna onzichtbaar wordt in de ruimte? De hond die zich uit enthousiasme naar het uiteinde van z’n lijn dwingt waardoor hij moet kokhalzen? Deze gedragingen worden vaak anders geïnterpreteerd maar kunnen allemaal ook tekenen zijn van stress!

Belangrijk om te onthouden is dat positieve spanning ook spanning is. Een hond kan ook stress ervaren van iets dat hij heel erg leuk vindt!
Vooral bij jonge honden komt het vaak voor dat ze in hun ongeremde enthousiasme hun eigenaar nodig hebben om ze weer terug naar aarde te brengen. Dit is vergelijkbaar met kinderen die soms kunnen spelen tot ze zo oververmoeid of overprikkeld raken dat ze huilerig of drammerig worden. Ze zijn hun grenzen ver over gegaan en de spanning is te hoog opgelopen. Ditzelfde gedrag kunnen honden vertonen tijdens een spel met andere honden, hun eigenaar of bijvoorbeeld tijdens een training of wedstrijd. Een beetje positieve spanning is niet erg; zonder enige spanning is het leven ook maar saai. Positieve spanning kan je zien bij een hond die hard achter een bal aan mag rennen en deze terugbrengt naar de baas, of een hond die allerlei commando’s uitvoert voor hij de beloning krijgt die hij graag wil, zoals een koekje of een bal! Het is aan de eigenaar om in de gaten te houden dat de spanning niet te hoog oploopt.
Ook positieve spanning kan na een tijdje te hoog oplopen en leiden tot negatief gedrag. De hond raakt overprikkeld en verliest z’n focus, waarna hij geërgerd kan reageren op z’n omgeving. 

Honden uiten spanning op verschillende manieren. Het is daarom goed mogelijk dat een hond een heel aantal van deze signalen nooit zal laten zien, maar anderen des te meer. Toch is het als eigenaar wel aan te leren, stress herkennen bij de hond.
Hieronder een aantal bekende signalen van stress:

• - Hijgen, ook als de temperatuur niet hoog is
• - Piepen, blaffen en vocaal zijn in het algemeen
• - Rood doorlopen ogen door een hoge doorbloeding
• - Vluchtig en snel bewegen, reageren op alles om hem heen
• - Het overeind zetten van een “borstel” aan haren op de nek en/of rug
• - Een lichaamshouding hoger of juist lager dan normaal, de hond is erg alert op alles om hem heen
• - Ruw omgaan met voorwerpen en bijvoorbeeld speelgoed; slopen
• - Bijten in de riem, gras eten of kauwen op takjes of andere voorwerpen die voorhanden zijn
• - Happen (niet per se bijten) richting een persoon of andere hond
• - Uitvallen of grommen naar een persoon of andere hond
• - Stram, vluchtig gangwerk
• - Snuffelen, afdwalen

Daarnaast zijn er vaak zogenaamde kalmeringssignalen te zien bij een gespannen hond.
Kalmeringssignalen zijn vaak veel subtieler en bedoeld om zichzelf of de omgeving te kalmeren. Honden onderling maken veel gebruik van kalmeringssignalen. Hiermee kunnen ze aan elkaar aangeven niet uit te zijn op een conflict.

Kalmeringssignalen zijn door mensen te herkennen en kunnen zelfs door mensen worden ingezet om een hond te kalmeren. Kalmeringssignalen zijn bijvoorbeeld:

• - Wegkijken, alleen met de ogen of het hele hoofd of lichaam afwenden
• - Gapen
• - Met de ogen knipperen op een rustige manier
• - Opvallend langzaam bewegen en reageren
• - Afstand nemen, afzonderen
• - Niet bewegen, stilstaan of juist zitten of liggen
• - Bek likken of over de neus likken

Een hond die kalmerende signalen gebruikt kan overkomen als erg rustig, maar het gebruik van kalmerende signalen is vaak een teken van enige zorgen. Soms gebruiken honden kortstondig deze signalen in een ontmoeting, maar bij een langer moment van kalmerende signalen is het goed om te kijken naar de situatie en hoe de hond zich beter op z’n gemak kan voelen.

Met de wetenschap hoe gevarieerd stress zich kan uiten bij honden valt het pas op hoe veel honden er te maken hebben met (langdurige) spanning, ook op momenten dat het niet zo opvalt. Het gemiddelde trainingsveld is daarvan een goede weergave, zijn alle honden daar wel op hun gemak en zelfzeker? Als dit niet zo is betekent dit niet dat de eigenaar moet stoppen met trainen.
Trainen op positieve manier versterkt de band tussen baas en hond en kan een hond juist zelfvertrouwen geven. Wel is het raadzaam om altijd alert te blijven op signalen van stress bij de hond. Kan hij het niveau aan waarop wordt gewerkt? Beleeft hij plezier aan de manier van trainen? Alleen een deskundige die de hond in levende lijve ziet kan daar iets zinnigs over zeggen, evenals de manier om de spanning te verlagen.

Spanning kan ontstaan als een hond wordt overvraagd op het trainingsveld. Dan kan het helpen om het niveau te verlagen. Een hond bouwt zelfvertrouwen op door succes op te doen, dat kan eventueel met commando’s die hij zeker weten goed beheerst. Nieuwe commando’s kunnen dan het best in kleine stappen worden opgedeeld zodat het behapbaar is en de hond succesvol is in de uitvoering.

Ook de omgeving is een belangrijke factor. Voelt de hond zich goed in de groep waarin hij werkt of leeft? Zo niet, kan het helpen om meer afstand te nemen van de andere honden. Stress kan behalve bovengenoemde voorbeelden nog veel meer oorzaken hebben. Het is dan ook belangrijk om bij problemen niet zelf te experimenteren met oplossingen maar de hulp in te roepen van een deskundige trainer of gedragstherapeut die in staat is om met een objectieve blik het gedrag van de hond te observeren. Alleen op basis hiervan kan een gedegen advies gegeven worden voor een individu!

Daarnaast moeten ook medische oorzaken worden uitgesloten, ook gezondheidsproblemen of pijn kunnen stress veroorzaken. Dus de volgende keer dat de hond tijdens een training drukker is met andere zaken of juist van enthousiasme z’n riem probeert te slopen, vraag je af waar het gedrag vandaan komt. In het geval van een te hoog stressniveau kan het gedrag vanzelf weer uitdoven wanneer de oorzaak wordt aangepakt. Een ontspannen hond is immers een gelukkige, gezonde hond!