Gedrag: de apology bow of excuusbuiging
We kennen het allemaal, en op social media zijn de afbeeldingen vaak trending. “dog shaming” oftewel de schuldig uit zijn ogen kijkende hond tussen stapels door hem gecreëerde rommel, ontploffende kussens, leeggegeten vuilniszakken etc. De schuldige blik, anderen beweren dan weer dat we bezig zijn met antropomorfisme, vermenselijking, van dierengedrag en dat een hond zich helemaal niet schuldig kan voelen.
Tooch, zo beschrijft Nathan H. Lents inm Psychology Today, is de “apology bow, de excuusbuidging, wel degelijk dierlijk gedrag. Gedrag dat door Marc Bekoff al jarenlang bestudeerd is bij wolven. Het is dan ook meer dan een toevallig gebaar, maar lijkt onderdeel uit te maken van een behoorlijk uitgebreide set aan geleerde sociale gedragingen. Dat blijkt als je er beter en langer naar kijkt.
Bij wolven, zo blijkt, begint dit soort gtedrag op het moment dat de jonge wolven beginnen met de integratie in de roedel, de sociale integratie. Daarvoor bestaat hun gedrag, net als bij pups, vooral uit eten en spelen. Dat spelen, eerst met elkaar maar later breder in de roedel, vormt een belangrijk stuk van dee opvoeding, vooral de worstel- en buitelspelletjes. Op die manier leren de jonge wolven –en honden- om keurig opgevoede, beleefde wolven te worden als ze ouder zijn. Een stevig robbertje “vechten” mag, maar er zijn regels. Hard bijten is definitief verboden, en jezelf als grote wolvenpup opdringen in een gevecht aan veel kleinere pups is ook not done.
Bijt een pup toch te hard door, wordt er onmiddellijk gestraft. Het dier wordt tijdelijk uit de groep gezet en de anderen laten hem links liggen. Om weer terug in de groep te mogen, moet de jonge wolf de groep naderen met het hoofd in de excuusbuiging, de apology bow, gebogen.
En ja, honden hebben dit gedrag van hun verre voorouders overgenomen, of liever gezegd, niet afgeleerd. En wordt een hond dus gestraft zullen velen dit instinctieve, genetisch vastgelegde gedrag tonen.Honden zijn sociale dieren, dus hebben er een hekel aan als ze genegeerd worden.
Desondanks, wie heel goed oplet ziet dat het geen echt excuus is, geen schuldige blik, maar een blik van onderwerping. Bij wolven toont de gestrafte wolf zich onderdanig aan de groep. Een laaghangende kop, geen oogcontact, en letterlijk de staart tussen de poten. Dus wat is het nu voor gedrag, schaamte of onderwerping? Volgens Lents beide, het is geleend gedrag, een geleend signaal. Afhankelijk van de omstandigheden is het schuld of onderwerping. Feitelijk is onderwerping natuurlijk, zo meent Lents, de ultieme vorm van schuld bekennen. “jij had gelijk, ik niet”. En nog wat, dominante wolven zullen zelden hun excuus aanbieden, terwijl onderworpen wolven bijna niets naders doen.
Honden en wolven zijn er, net als mensen, dus goed in om gedrag ook uit de context te begrijpen. Ziet de laaglopende gang bij wolven er voor een toevallige buitenstaander wellicht uit als het sluipen naar een prooi, of een aanvalshouding, wolven en honden zien heel goed het verschil door zelfs de geringste gebaren tussen aanvallen en “excuus” of onderwerping. “Just like humans rarely misinterpret a smile from a snarl, animals surely understand the subtleties of their own body language” aldus Lents.
Blijft over de vraag of honden zich nu wel schuldig kunnen gedragen, en zich inderdaad schuldig voelen. In 2009 bleek in onderzoek dat de “guilty look” niet zozeer door de gebeurtenis kwam, de daad die niet mocht, maar juist een reactie was op de eigenaar die binnenkwam. Maar ja, kijken wij als mens schuldig als we te hard over de snelweg rijden, of ook pas als we worden aangehouden?
bron
Borrowed Signals: A Discussion of the “Guilty Dog” Look
Disambiguating the "guilty look": salient prompts to a familiar dog behaviour.